Thursday, August 13, 2009

Saduran Kitab Bujangga Manik


Saur sang mahapandita

Kumaha girita ini ?”

Mana sinarieun teuing

Teka ceudeum ceukreum teuing ?

Mo hanteu nu kabengkengan.”

Saur sang mahapandita :

Dimana eta geusanna ?

Eundeur nu ceurik sadalem,

Seok nu ceurik sajero,

Midangdam sakadatuan.

Mo lain dipakancailan:

Tohaan eukeur nu mangkat,

Prebu Jaya Pakuan.”

Saurna karah sakini:

Ambuing, tatanghi tingal,

Tarik-tarik dibuhaya.

Pawekas pajeueung beungeut

Kita, ambu, deung awaking

Hengan sapoe ayeuna.

Aing dek leumpang ka wetan.”

Saanggeus nyaur sakitu

Indit birit Sunda diri

Lugay sika sundah leumpang

Sadiri tilu panti,

Saturun titungtung surung,

Ulang panapak kalemah

Kalangkang ngabiantara

Rejeung deung dayeuhanana

Mukakeun panto kowari.

Saundur aing ti umbul,

Sadiri ti pakanycilan,

Sadatang ka Windu Cinta,

Cunduk aing ka manguntur,

Ngalalar ka panycawara,

Ngahusir ka Lebuh Ageung

Na leumpang saceundung kaen.

Saundur aing ti umbul,

Sadiri ti Pakancylan,

Sadatang ka Windu Cinta,

Ngalalar ka Panycawara,

Ngahusir ka Leubuh Ageng,

Na leumpang saceundeun kaen.

Seok na janma nu nyarek:

Tohaan na dek ka mana ?

Mana sinarieun teuing!

Teka leumpang sosorangan!”

Ditanya hanteu dek nyaur.

Nepi ka Pakeun Caringin,

Ku ngaing teka kaliwat.

Ngalar ja Nangka Anak,

Dating ka Tajur Nyanghalang,

Nyanglandeuh aing di Engkih,

Meuntasing di Ci-Haliwung.

Sananyjak aing ka Bangis,

Ku ngaing geus kaleumpang,

Nepi ka Talaga Hening,

Ngahusir aing ka Peusing.

Na leumpang megat morentang,

Meuntas aing di Ci-Lingga.

Sanepi ka Putih Birit,

Panyjang tanyjakan ditedak,

Ku ngaing dipeding-peding.

Sadatang aing ka Punycak,

Deuuk dina mungkal datar,

Teher ngahihidan awak.

Teher sia nenyjo gunung;

Itu tan a Bukit Ageng,

Hulu wano na Pakuan.

Sadiri aing ti inya,

Dating ka alas Eronan.

Nepi aing ka Cinangsi,

Meuntas aing di Ci-Tarum.

Ku ngaing geus kaleumpangan,

Meuntas di Ci-Punagara,

Lurah Medang Kahiangan,

Ngalalar ka Tompo Omas,

Meuntas aing di Ci-manuk,

Ngalalar ka Pada Beunghar,

Ngalalar aing ka Conam,

Ka tukang bukit Cremay.

Saucunduk ka Luhur Agung,

Meuntasing di Ci-Sanggarung.

Sadatang ka tuntung Sunda,

Meuntasing di Ci-Pamali,

Datang ka alas Jawa.

Ku ngaing geus kaideran

Lurah-lerih Majapahit,

Palataran alas Demak

Sanepi ka Jati Sari,

Datang aing ka Pamalang.

Diinyana aing teu heubeul.

Katineungna tuang ambu

Lawas teuing ditinggalkeun.

Tosta geura pulang deui.

Mumul nyorang urut aing;

Itu Parahu Malaka.

Turun aing di Pamalang,

Tulunying numpang balayar.

Bijil aing ti Muhara,

Masang wedil tujuh kali,

Ing na goong brang na ngangsa,

Bantar kali buar pelang,

Surung-sarang saur gading,

Manyura di tendas unycal,

Mibabahan awi gombong,

Mitihang awi nyowana.

Kamudi-kamudi Keling;

Apus dangdan hoe muka,

Paselang deung hoe omas

Pabaur hoe walatung;

Tihang layer kayu laka,

Hurung beunangna ngahinggul,

Siang beunang ngajrinang;

Beuteu bogoh ku sakitu,

Bogoh kunu mawa inya;

Nu badayun urang Tanyjung,

Nunimba urang Kalapa,

Nu babose urang Angke,

Bose rampas bose laying,

Deungeun bose susulandung

Balayar satengah bukan

Banyat aing di Kalapa.

Ngaraning Ameng Lalayaran,

Undur aing ti parahu.

Sadatang ka Pabeyan,

Ku ngaing geus kaleumpangan,

Ngalalar ka mandi Rameyan,

Datang ka Ancol Tamiang,

Ngalalar aing ka Samprok.

Saucuncuk ka leuweung langon,

Meuntas aing di Ci-Panas,

Nagalalar ka Sukakandang

Ku ngaing geus kaleumpangan,

Meuntas aing di Ci-Kenycal.

Sacunduk aing di Luwuk,

Meuntas aing di Ci-Luwer.

Sacunduk ka Peuteuy Kuru,

Ngalalar ka Kandang Serang.

Sacunduk aing ka Batur,

Ku ngaing geus kaleumpangan,

Meuntasing di Ci-Haliwung.

Sacunduk ka Pakeun Tubuy,

Ngalalar ka Pakeum Tayeum.

Sacunduk ka pakeun Teuluk,

Sadatang ka Pakanycilan,

Mukakeun panto kowari

Ngahusir ka lamin adding

Lamin ading panycatulis.

Bale ronycang pangrekaan:

Pamikul beunang ngahigul,

Pangheret beunang miseret,

Linycar beunang ngajrinang,

Suhunan beunang marada,

Saler gelar beutung tuha,

Dijeujeutan kawat jawa.

Unggah tohaan ka manggung,

Pangguh lungguh di palangka.

Ambuing kasondong ngeuyeuk

Buat nu ditepas bumi,

Eukeur ngeuyeuk eukeur meubeur,

Eukeur ngulage mihane,

Neuleun nuar nyangkuduan,

Ngaranycet kanteh pamulu

Ngela sepan angen hayam

Nyoreang ka lamin adding,

Ngadeuleu salingeur beuheung

Katuluyan deuleu teuteuh.

Saur ambuing anaking:

Itu ta eugeun si utun!

Ayeuna cunduk ti timur

Ayeuna datang ti wetan,

Datangna ti Rabut Palah.

Anaking deudeuukanan!

Aing rek nyiar seupaheun.”

Na heuyeuk tuluy di tunda,

Diparac apus dadampar,

Loglog caor tina tonggong,

Diri hapit tina pingping,

Kedalan diri ti dampal,

Neut nanyjeur kajuga hangas

Saasup sia ka bumi,

Nyingkabkeun kasang carita.

Eundeur nu rarawis kasang,

Kumarenycang-kumarenycong,

Ninggang kana papan janten,

Bogoh kuna ngaran kasang:

Kasang tujuh kali nyingkab,

Kasang seni tambi lungsir,

Kasang pahang tambi laka,

Bedong ditambi kacambang.

Saunggah ka manggung ranyjang,

Gapay ka karas larangan,

Dicokot kapiselaman pasibonteng,

Digapay seureuh tangkayan,

Pinang ta cangcian keneh,

Pinang tiwi pinang adding,

Keur meujeuh patemu angen.

Tuluy ngahancang seupaheun,

Dituruban saratangan,

Beunang ngaharemas.

Anggeus ngahancang seupaheun,

Dicokot pameres jati.

Anggeus nu meresan rambut,

Digapay na embalm ageng,

Dieunteupkeun (kana …?)

Tuluy eunyceum kana penteu,

Tuluy sari kana pipi.

Timburu nu kahiasan,

Sajingjing boeh calingcing

Sakandar boeh harega

Saturun ti manggung ranyjang,

Garudah di tengah imah,

Garedog dfibalik panto

Kereket ninycak taraje,

Ulang panapak ka lemah,

Kalangkang ngabiantara,

Reujeung deung dayeuhanana.

Seah nu lemah katinycak,

Eundeur na Ratu Banycana,

Ngeunakeun tuang kalangkang,

Cab ruy tapih meubeut keuneung,

Ngeureut ka na bitis koneng,

Ngahusir ka lamin adding.

Ungganh tohaan ka manggung,

Deuuk teoheun palangka,

Na seupaheun di aseukan.

Saur ambuing sakini:

Anakin nu mucang onam!”

Saurna ameng Layaran:

Ambu, aing sadu mucang.”

Ingkeun mangka ongko mucang.

Carekeun si Jompong Larang.

Saturun ka Kadatuan,

Ngalalar caroge ageng,

Nyanglandeuh ka panycawara,

Mukakeung panto kowari,

Ngalalar ka Pakeun Dora.

Leumpang aing nyangwetankeun,

Meuntas di Ci-Pakanycilan.

Saucunduk ka Pakeun Teluk,

Sadatng ka Pakanycilan,

Mukakeun panto koeari.

Dingaranan si Jompong Larang.

Myoreang ka lamin adding.

Careknya si Jompong Larang:

“duh, ameng ti mana eta?

Ameng, ta datang ti wetan,

Sakaen poleng puranteng,

Sasalimbut sulam Baluk,

Sasampay sutra Cina,

Sapeucut hoe malatung,

Digempeng-gempeng ku omas,

Jojompongna made tonggong.

Teher lungguh di palangka,

Sila tumpang deung sideuha,

Ngagigirkeun karas tulis.

Teher nyeupah lumageday.

Dingaran si Jompong Larang,

Na bogoh hamo kapalang,

Diilikan dibudian,

Dideuleu diteuteuh-teuteuh,

Ti manggung dikahandapkeun,

Bogogh kanu pangawakan:

Giling bistis pincuh geulang,

Toreros na tuang ramo,

Pangranyjang na tuang tanggay,

Bentik halis sikar dahi,

Surup huntu bentik tungtung,

Sumaray dadu ku seupah.

Dingaranan si Jompong larang,

Gupuh sigug gampang kaeur,

Leumpang bitan gajar Jawa.

Sadatang ka kadatuan,

Tohaan kasondong ngeuyeuk,

Eukeur ngeuyeuk eukeur meubeur,

Eukeur nyulage mihane,

Neuleum nuar nyangkuduan,

Ngarancet kanteh pamulu.

Tohaan na Ajung Larang,

Sakean Kilat Banycana,

Ngaleke ebtreh na cangkeng,

Cugenang tuang minareup,

Teherna lungguh di kasur,

Ngagigirkeun ebun Cina,”

Ebun Cina diparada,

Pamuat ti alas peuntas.

Tohaan na Ajung Larang,

Nyoreang ti jokjok panon,

Ngadeuleu salinger beuheung,

Katuluyan deuleu teuteuh.

itu ta enggeun si Jompong!

Na naha eta bejana?



Mana geura-geura teuing?”

dingaranan si Jompong Larang,

cat-cat gek deuuk di lemah.

Saur taan Ajung Larang;

Umum sadekung ka manggung,

Beres ngaburang ka ramo.

Carekna si Jompong Larang;

Taan urang Ajung Larang,

Sakean Kilat Banycana,

Rampes teuing jeueung aing,

Lantara teuing ku kasep!

Inya kasep inya pelag:

Keur meujeuh pasieup deung

Taan urang Ajung Larang!”

Saur taan Ajung Larang:

Jompong saha ngaranna?”

Sanembal si Jompong Larang:

Samapun, ngaranna Ameng Layaran.

Lantaran teuing ku kasep:

Kasep manna Banyak Catra,

Leuwih manna Silih Wangi,

Liwat ti tuang ponakan.

Ageung sengserang panon.

Keur meujeuh pauc-pauceun di anyjung,

Timang-timangeun di ranyjang,

Tepok-tepokeun di kobong,

Edek-edekeun di rengkeng.

Teher bisa carek Jawa,

Wruh dina eusi tangtu,

Lapat di tata pustaka,

Wruh di darma pitutur,

Bisa di sanghiang darma

Saangeus kapupulihan,

Taan urang Ajung Larang,

Sakean Kilat Banycana

Tuluy minger tuang hidep

Na rasa kalejon bogoh,

Na rasa karejay haying.

Naheuyeuk tuluy ditinda,

Diparac apus dadampar,

Loglog caor tina tonggong,

Diri hapit tina pingping,

Kedalan diri ti dampal.

Neut nanyjeur ngajuga hangsa.

Saasup sia ka bumi,

Nyingkabkeun na narawis kasang.

Kumarejeng-kumarencong,

Ninggang ka na papan janten

Bogoh kanu ngaran kasang,

Kasang tujuh kali nyingkab,

Kasang seni tambi lungsir,

Kasang pahang tambi laka,

Bedong ditambih bayambon,

Baling ditambi kacambang.

Saunggah ka manggung ranyjang,

Gapay ka karas larangan,

Dicokot na pasileman pasibonteng,

Digapay seureuh haseunan.

Tohaan tuluy nu nektek

Nu nektek meunang salawe,

Nu muuc meunang sapuluh,

Ngagatul meunang dalapan,

Ditalian rambu tapih,

Ditelengan leteng karang,

Leteng karang ti Karawang,

Leteng susuh ti Malayu,

Pamuat aki pahuwang,

Dipinangan pinang tiwi,

Pinang tiwi ngubu cai,

Pinang adding sari kuning,

Keur meujeuhna patemu angen,.

Dipasi ka kalatatri,

Pasi leupas jadi dua,

Pasi gantung jadi teulu,

Pasi remek jadi genep,

Dihancang di pasileman,

Rampes na beunang ngahanceng

Dituruban saratangan,

Anten leuwih ti sakitu:

Di dulur ku pupur kapur,

Candana ruum sacupu,

Bunga resa dina juha,

Dedes deungeun majakane,

Jaksi deungeun kamisadi,

Jaksi pandan deung kamenyan,

Dua buah cangci lenga,

Di teuyeuh kua aer mawar,

Narawastu agur-agur,

Bubura peuntas sagala,

Aya liwat ti sakitu:

Digapay na ebal ageng

Di cokot na boeh timur,

Dicokot na sabuk wayang,

Kiris malela sapucuk,

Awja ya sareana

Pahi deungeun buah rembey

Saur taan Ajung Larang:

Jompong, sia pulang deui!

Ini bawa pangiriming,

Bawa ma katuang ambu,

Ci kua rang na picarekeun:

Seupaheun pananta tineung

tin a taan Ajung Larang

sakean Kilat Banycana.

Lamun puguh katanggapan,

Tohaan majar kaluar,

Majar nu datang ku manten.”

Dingaran si Jompong Larang,

Disadur dari : Wahyu Wibisana,

Lima Abad Sastra Sunda - Sebuah Antologi, Jilid 1, Geger Sunten 2000

No comments:

Post a Comment